Celâleddin Karatay, Türkiye Selçukluları Devri'nde yönetici sınıf içerisinde yer almış, Sultanın onayıyla toplumda bir çok kamu hizmetinin sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla, çeşitli alanlarda vakıflar kurmuştur. Karatay Kervansaray'ı (Zaviyesi) onun vakıf eserlerinden birisidir ve en erken tarihlisidir (1240–1241) Kayseri–Elbistan arasında, Bünyan kazasının Zamantı nahiyesine bağlı ve bugün vâkıfinın (vakıf kuran kişi) adıyla anılan “Karadayı” yani “Karatay” köyü sınırları içinde yer almaktadır. Karatay Kervansarayı, ön ve arka olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedir. İç ve dış kapılarının üzerinde iki kitabesi bulunmaktadır. Buna göre; arka kısmın 1237 yılından önce ve Alaeddin Keykubad zamanında, ön kısmının ise II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde 1240–1241 yılları arasında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Her iki kitabede de, tevazu eseri olarak Celâleddin Karatay’ın adı geçmemektedir.

Karatay Kervansarayı, döneminde çeşitli bölgelerden gelen yolcular ile üst düzey devlet adamlarının ağırlandığı yer idi.Karatay Hanı’nda cepheden dışa taşkın ve yüksek tutulan avlu taçkapısı, geometrik ve bitki motifli bordürlerin yanı sıra özellikle insan ve hayvan tasvirleriyle dikkat çekmektedir. Dekoratif olmalarının ötesinde, bitki kıvrımları arasına gizlenen bu figürler, Orta Asya şaman geleneklerine kadar uzanan bereket getirici ve kötülüklerden koruyucu sembolik anlamlar taşımaktadır .

Kapının mukarnaslı kavsarasını kuşatan bitki motifli bordürün bir ucunda karşılıklı olarak iki aslan ve iki kadın kabartması, diğer ucunda üst üste boğa ve insan başları bulunmaktadır. Köşe sütunçelerinin iki yüzüne kuş ve aslan kabartmaları, nişin iç yüzündeki iki panoya da rûmî kıvrımların arasında ikişer siren kabartması işlenmiştir.Giriş cephesindeki iki çörtenden biri, kanatlı aslan, diğeri ise iki boğa kabartması ortasında çömelmiş bir insan tasviri şeklindedir.

Tarihi kaynaklarda, kervansarayın içersinde yazlık–kışlık mekanlar, hamam, hastane, ilaç, yatak ve yemek takımları, ahırlar gibi konaklayanların ihtiyacına cevap veren yerler vardı. XIV. yüzyılda bile tüccarlar ile Avrupalı seyyahlar bu hanı süslü cümlelerle övmüşlerdir. Karatay Kervansarayı diğer Selçuklu hanları gibi, ticaretin gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur. Kervansarayın inşasından sekiz yıl kadar sonra çevresinde 15 dükkan ile kira getiren evler inşa edilmiştir. Selçuklu kervansaraylarının iskan için altyapı oluşturduğu bilinmektedir. Bugünkü Karadayı köyünün temelini, inşa edilen bu evve dükkanlar oluşturmuştur.